Deddf Llywodraeth Leol (Cymru) 2015
2015 dccc 6
Deddf gan Gynulliad Cenedlaethol Cymru i wneud darpariaeth ar gyfer lleihau nifer y prif awdurdodau lleol yng Nghymru, ac mewn cysylltiad â hynny, ac i wneud diwygiadau eraill i gyfraith llywodraeth leol fel y mae’n gymwys mewn perthynas â Chymru.
Gan ei fod wedi ei basio gan Gynulliad Cenedlaethol Cymru ac wedi derbyn cydsyniad Ei Mawrhydi, deddfir fel a ganlyn:
Rhagarweiniol
1Trosolwg
1
Mae’r Ddeddf hon yn gwneud darpariaeth ar gyfer uno 2 brif ardal bresennol neu ragor i greu un brif ardal newydd, gyda phrif awdurdod lleol newydd, ac mewn cysylltiad â hynny; ac yn fwy penodol—
a
mae adrannau 3 i 10 yn gwneud darpariaeth sy’n galluogi Gweinidogion Cymru i wneud rheoliadau sy’n uno prif ardaloedd presennol i greu prif ardal newydd, gyda phrif awdurdod lleol newydd, mewn ymateb i gais gan y prif awdurdodau lleol presennol;
b
mae adrannau 11 i 15 yn gwneud darpariaeth i brif awdurdodau lleol ar gyfer y prif ardaloedd presennol yr arfaethir eu huno i greu prif ardal newydd sefydlu pwyllgorau pontio (pa un ai drwy reoliadau neu drwy Fil a gyflwynir yng Nghynulliad Cenedlaethol Cymru gan Weinidogion Cymru);
c
mae adrannau 16 i 24 yn gwneud darpariaeth ar gyfer trefniadau etholiadol a materion cysylltiedig mewn perthynas â phrif ardaloedd newydd;
d
mae adrannau 25 i 28 yn gwneud darpariaeth ar gyfer cydnabyddiaeth ariannol i aelodau ac uwch swyddogion prif awdurdodau lleol ar gyfer prif ardaloedd newydd, ac mewn cysylltiad â hynny;
e
mae adrannau 29 i 36 yn gwneud darpariaeth sy’n galluogi Gweinidogion Cymru i osod cyfyngiadau ar drafodion, a gweithgareddau eraill, gan brif awdurdodau lleol ar gyfer prif ardaloedd yr arfaethir eu huno i greu prif ardal newydd;
f
mae adrannau 37 a 38 yn darparu ar gyfer gosod gofynion ar y prif awdurdodau lleol hynny i ddarparu gwybodaeth.
2
Mae’r Ddeddf hon hefyd yn gwneud diwygiadau eraill i’r gyfraith llywodraeth leol; ac yn fwy penodol—
a
mae adran 39 yn gwneud darpariaeth i’r rheolaethau ar gyflogau penaethiaid gwasanaethau cyflogedig prif awdurdodau lleol fod yn gymwys i brif swyddogion eraill am gyfnod dros dro;
b
mae adran 40 yn gwneud newidiadau i’r ddyletswydd ar awdurdodau lleol penodol i roi sylw i argymhellion Panel Annibynnol Cymru ar Gydnabyddiaeth Ariannol;
c
mae adran 41 yn gwneud darpariaeth ynghylch aelodaeth Panel Annibynnol Cymru ar Gydnabyddiaeth Ariannol;
d
mae adran 42 yn diwygio’r darpariaethau sy’n ymwneud ag arolygon o gynghorwyr ac ymgeiswyr na fu iddynt lwyddo i gael eu hethol yn gynghorwyr;
e
mae adran 43 yn darparu ar gyfer arbed cynigion etholiadol a gyflwynwyd i Weinidogion Cymru cyn i Ran 3 o Ddeddf Llywodraeth Leol (Democratiaeth) (Cymru) 2013 ddod i rym.
2Prif ddiffiniadau
1
Mae’r diffiniadau a ganlyn yn cael effaith at ddibenion y Ddeddf hon.
2
Ystyr “rheoliadau uno” yw rheoliadau o dan adran 6.
3
Ystyr “awdurdod sy’n uno” yw—
a
prif awdurdod lleol ar gyfer prif ardal sydd i gael ei huno i greu prif ardal newydd yn rhinwedd rheoliadau uno, neu
b
(ac eithrio pan fo’r cyd-destun yn darparu fel arall) prif awdurdod lleol ar gyfer prif ardal sydd i gael ei huno i greu prif ardal newydd yn rhinwedd darpariaethau Bil a gyflwynir yng Nghynulliad Cenedlaethol Cymru gan Weinidogion Cymru neu Ddeddf Cynulliad Cenedlaethol Cymru.
4
Ystyr “prif ardal”yw sir neu fwrdeistref sirol yng Nghymru.
5
Ystyr “prif awdurdod lleol” yw’r awdurdod lleol ar gyfer prif ardal.
6
Ystyr “prif ardal arfaethedig” yw ardal a bennir fel prif ardal newydd—
a
mewn cais o dan adran 3(1) neu mewn rheoliadau uno, neu
b
mewn cynigion a gyhoeddir gan Weinidogion Cymru (pa un ai mewn Bil drafft ai peidio), mewn Bil a gyflwynir yng Nghynulliad Cenedlaethol Cymru gan Weinidogion Cymru neu Ddeddf Cynulliad Cenedlaethol Cymru.
7
Ystyr “awdurdod cysgodol” yw—
a
awdurdod sydd wedi ei sefydlu fel awdurdod cysgodol yn unol â darpariaeth a gynhwysir mewn rheoliadau uno o dan adran 7, neu
b
awdurdod sydd wedi ei ethol fel awdurdod cysgodol ar gyfer prif ardal newydd a bennir mewn Deddf Cynulliad Cenedlaethol Cymru yn unol â darpariaeth a wneir gan y Ddeddf.
8
Ystyr “dyddiad trosglwyddo”—
a
mewn perthynas ag achos pan fo ardaloedd prif awdurdodau lleol wedi uno (neu’n mynd i uno) i greu prif ardal newydd yn rhinwedd rheoliadau uno, yw 1 Ebrill 2018;
b
mewn perthynas ag achos pan fo ardaloedd prif awdurdodau lleol wedi uno (neu’n mynd i uno) i greu prif ardal newydd yn rhinwedd Deddf Cynulliad Cenedlaethol Cymru, yw 1 Ebrill 2020.
9
Ystyr “pwyllgor pontio” yw pwyllgor pontio a sefydlir yn unol â rheoliadau o dan adran 11.
Awdurdodau lleol sy’n uno’n wirfoddol
3Cynigion ar gyfer uno
1
Caiff unrhyw 2 brif awdurdod lleol neu ragor, yn ddim hwyrach na 30 Tachwedd 2015 neu unrhyw ddyddiad diweddarach y caiff Gweinidogion Cymru ei bennu drwy reoliadau, wneud cais ar y cyd i Weinidogion Cymru yn cynnig uno eu prif ardaloedd i greu prif ardal newydd.
2
Nid yw adran 101 o Ddeddf Llywodraeth Leol 1972 (trefniadau ar gyfer cyflawni swyddogaethau gan awdurdodau lleol) yn gymwys i’r swyddogaeth o wneud cais o dan is-adran (1).
3
Ni chaniateir i’r swyddogaeth o wneud cais gan brif awdurdod lleol o dan is-adran (1) fod yn gyfrifoldeb i weithrediaeth y prif awdurdod lleol o dan drefniadau gweithrediaeth (o fewn ystyr Rhan 2 o Ddeddf Llywodraeth Leol 2000).
4
Mae’r cyfeiriadau yn y Ddeddf hon at wneud cais o dan is-adran (1) yn cynnwys gwneud cais ar y cyd i Weinidogion Cymru, cyn i’r adran hon ddod i rym, gan 2 brif awdurdod lleol neu ragor sy’n cynnig uno eu prif ardaloedd i greu prif ardal newydd.
4Ymgynghori cyn gwneud cais i uno
1
Cyn i brif awdurdodau lleol wneud cais o dan adran 3(1) rhaid i’r prif awdurdodau lleol ymgynghori â’r canlynol—
a
aelodau’r cyhoedd mewn unrhyw brif ardal y mae’r cynnig i uno yn debygol o effeithio arni (“ardal yr effeithir arni”),
b
y prif awdurdodau lleol ar gyfer ardaloedd yr effeithir arnynt a chynghorau ar gyfer cymunedau mewn unrhyw ardal yr effeithir arni,
c
yr awdurdod Parc Cenedlaethol ar gyfer unrhyw ardal sy’n gyfan gwbl neu’n rhannol o fewn unrhyw ardal yr effeithir arni,
d
prif swyddog yr heddlu a’r comisiynydd heddlu a throseddu ar gyfer unrhyw ardal heddlu sy’n gyfan gwbl neu’n rhannol o fewn unrhyw ardal yr effeithir arni,
e
yr awdurdod tân ac achub ar gyfer unrhyw ardal sy’n gyfan gwbl neu’n rhannol o fewn unrhyw ardal yr effeithir arni,
f
y bwrdd iechyd lleol ar gyfer unrhyw ardal sy’n gyfan gwbl neu’n rhannol o fewn unrhyw ardal yr effeithir arni,
g
pob undeb llafur a gydnabyddir (o fewn yr ystyr a roddir i “recognised” yn Neddf Undebau Llafur a Chysylltiadau Llafur (Cydgrynhoi) 1992) gan un neu ragor o’r prif awdurdodau lleol, ac
h
unrhyw bersonau eraill y mae’r prif awdurdodau lleol o’r farn eu bod yn briodol.
2
Rhaid bodloni is-adran (1) mewn perthynas â chais a wneir cyn i’r adran hon ddod i rym (yn ogystal â chais a wneir ar ôl hynny); a rhaid i unrhyw ymgynghoriad a gynhelir cyn i’r adran hon ddod i rym fodloni gofynion yr is-adran honno.
5Canllawiau ynghylch ceisiadau i uno
1
Caiff Gweinidogion Cymru ddyroddi canllawiau—
a
ynghylch yr amcanion y dylai cynnig sydd mewn cais o dan adran 3(1) fwriadu eu cyflawni,
b
ynghylch y materion y dylid eu hystyried wrth lunio’r cynnig sydd mewn cais o dan adran 3(1),
c
ynghylch sut y mae’r ymgynghoriad sy’n ofynnol gan adran 4(1) i gael ei gynnal, a
d
fel arall mewn perthynas â gwneud ceisiadau o dan adran 3(1).
2
Rhaid i brif awdurdodau lleol roi sylw i unrhyw ganllawiau a ddyroddir o dan is-adran (1).
3
Gellir cydymffurfio â’r gofyniad yn is-adran (2) drwy roi sylw i unrhyw ganllawiau mewn perthynas ag unrhyw faterion y cyfeirir atynt yn is-adran (1) a ddyroddwyd gan Weinidogion Cymru cyn i’r adran hon ddod i rym.
6Pŵer i wneud rheoliadau uno
1
Pan wneir cais i Weinidogion Cymru o dan adran 3(1) caiff Gweinidogion Cymru, os ydynt o’r farn ei bod yn briodol gwneud hynny, wneud rheoliadau ar gyfer cyfansoddiad prif ardal newydd drwy uno, i greu prif ardal newydd, brif ardaloedd y prif awdurdodau lleol a wnaeth y cais.
2
Rhaid i reoliadau uno wneud darpariaeth ar gyfer—
a
sefydlu’r brif ardal newydd a diddymu’r prif ardaloedd presennol,
b
ffin y brif ardal newydd,
c
enw Cymraeg ac enw Saesneg y brif ardal newydd,
d
pa un a yw’r brif ardal newydd i fod yn sir neu’n fwrdeistref sirol,
e
sefydlu, fel cyngor sir neu gyngor bwrdeistref sirol, awdurdod lleol ar gyfer y brif ardal newydd,
f
enw Cymraeg ac enw Saesneg y prif awdurdod lleol newydd,
g
trosglwyddo swyddogaethau’r awdurdodau sy’n uno i’r prif awdurdod lleol newydd, ac
h
dirwyn i ben a diddymu’r awdurdodau sy’n uno.
3
Pan fo’r brif ardal newydd i fod yn sir, rhaid i’r rheoliadau uno ddarparu y bydd y prif awdurdod lleol newydd yn cael enw’r sir ynghyd ag—
a
yn achos yr enw Saesneg, y geiriau “County Council” neu’r gair “Council”, a
b
yn achos yr enw Cymraeg, y geiriau “Cyngor Sir” neu’r gair “Cyngor”.
4
Pan fo’r brif ardal newydd i fod yn fwrdeistref sirol, rhaid i’r rheoliadau uno ddarparu y bydd y prif awdurdod lleol newydd yn cael enw’r bwrdeistref sirol ynghyd ag—
a
yn achos yr enw Saesneg, y geiriau “County Borough Council” neu’r gair “Council”, a
b
yn achos yr enw Cymraeg, y geiriau “Cyngor Bwrdeistref Sirol” neu’r gair “Cyngor”.
7Awdurdodau cysgodol
1
Rhaid i reoliadau uno—
a
gwneud darpariaeth ar gyfer sefydlu, o ddyddiad penodedig, awdurdod cysgodol sy’n cynnwys holl aelodau’r awdurdodau sy’n uno,
b
gwneud darpariaeth ar gyfer penodi gweithrediaeth gysgodol gan yr awdurdod cysgodol,
c
pennu cyfansoddiad y weithrediaeth gysgodol,
d
gwneud darpariaeth sy’n pennu swyddogaethau’r awdurdod cysgodol a’r weithrediaeth gysgodol, ac ynghylch arfer y swyddogaethau hynny, yn ystod y cyfnod cysgodol,
e
gwneud darpariaeth ynghylch ariannu’r awdurdod cysgodol, a
f
gwneud darpariaeth i’r awdurdod cysgodol a’r weithrediaeth gysgodol ddod yn brif awdurdod lleol ar gyfer y brif ardal newydd, ac yn weithrediaeth ar gyfer y prif awdurdod lleol hwnnw, ar gyfer y cyfnod cyn yr etholiad.
2
Yn is-adran (1) ystyr “cyfnod cysgodol” yw’r cyfnod—
a
sy’n dechrau â’r dyddiad yr awdurdodir neu y gwneir hi’n ofynnol yn gyntaf i’r awdurdod cysgodol neu’r weithrediaeth gysgodol arfer unrhyw swyddogaethau yn unol â’r rheoliadau uno, a
b
sy’n dod i ben yn union cyn y dyddiad trosglwyddo.
3
Yn is-adran (1) ystyr “cyfnod cyn yr etholiad” yw’r cyfnod—
a
sy’n dechrau â’r dyddiad trosglwyddo, a
b
sy’n dod i ben yn union cyn y pedwerydd diwrnod ar ôl cynnal yr etholiad cyffredin cyntaf ar gyfer cynghorwyr i’r prif awdurdod lleol newydd.
4
Caiff Gweinidogion Cymru ddyroddi canllawiau mewn perthynas ag arfer swyddogaethau gan awdurdodau cysgodol a gweithrediaethau cysgodol a sefydlir neu a benodir yn unol â rheoliadau uno; a rhaid i awdurdodau cysgodol a gweithrediaethau cysgodol roi sylw i ganllawiau a ddyroddir o dan yr is-adran hon wrth arfer eu swyddogaethau.
8Etholiadau a chynghorwyr
Caiff rheoliadau uno gynnwys darpariaeth—
a
sy’n dileu etholiad cyffredin ar gyfer cynghorwyr i’r awdurdodau sy’n uno ac yn ymestyn tymhorau swyddi presennol cynghorwyr;
b
sy’n datgymhwyso am gyfnod penodedig ddarpariaethau sy’n ei gwneud yn ofynnol llenwi lleoedd gwag achlysurol ar gyfer swydd cynghorydd yn unrhyw un o’r awdurdodau sy’n uno;
c
sy’n pennu dyddiad yr etholiad cyffredin cyntaf ar gyfer cynghorwyr i’r prif awdurdod lleol yn y brif ardal newydd a thymhorau swyddi cynghorwyr a etholir yn yr etholiad hwnnw;
d
sy’n gohirio etholiad cyffredin ar gyfer cynghorwyr i gynghorau cymuned yn y brif ardal newydd ac yn ymestyn tymhorau swyddi presennol cynghorwyr.
9Awdurdodau â model gweithrediaeth maer a chabinet
1
Os yw un neu ragor o’r awdurdodau sy’n uno yn gweithredu drwy weithrediaeth maer a chabinet, neu wedi gwneud cynigion i weithredu drwy weithrediaeth o’r fath, caiff y rheoliadau uno gynnwys darpariaeth sy’n ei gwneud yn ofynnol i’r awdurdod cysgodol gynnal refferendwm ynghylch a ddylai’r prif awdurdod lleol newydd weithredu drwy weithrediaeth maer a chabinet (o fewn ystyr Rhan 2 o Ddeddf Llywodraeth Leol 2000).
2
Caiff rheoliadau uno gynnwys darpariaeth sy’n atal awdurdod sy’n uno rhag llunio a chymeradwyo cynigion i weithredu drwy weithrediaeth maer a chabinet o’r fath.
10Darpariaeth ganlyniadol etc. arall
1
Caiff rheoliadau uno gynnwys unrhyw ddarpariaeth atodol, gysylltiedig, ganlyniadol neu drosiannol neu ddarpariaeth arbed sy’n briodol ym marn Gweinidogion Cymru.
2
Caiff Gweinidogion Cymru drwy reoliadau sy’n gymwys yn gyffredinol wneud darpariaeth atodol, gysylltiedig, ganlyniadol neu throsiannol neu darpariaeth arbed—
a
at ddibenion rheoliadau uno neu o ganlyniad iddynt, neu
b
er mwyn rhoi effaith lawn i reoliadau uno.
3
Mae rheoliadau o dan is-adran (2) yn cael effaith yn ddarostyngedig i unrhyw ddarpariaeth a gynhwysir mewn rheoliadau uno.
4
Yn yr adran hon mae cyfeiriadau at ddarpariaeth atodol, gysylltiedig, ganlyniadol neu drosiannol neu ddarpariaeth arbed yn cynnwys darpariaeth—
a
ar gyfer trosglwyddo swyddogaethau ac eiddo, hawliau neu rwymedigaethau (gan gynnwys rhwymedigaethau troseddol) o awdurdod sy’n uno i brif awdurdod lleol newydd;
b
i achos sifil neu droseddol a gychwynnir gan neu yn erbyn awdurdod sy’n uno gael ei barhau gan neu yn erbyn prif awdurdod lleol newydd;
c
ar gyfer trosglwyddo staff, digolledu am golli swydd, neu mewn perthynas â phensiynau a materion staffio eraill;
d
ar gyfer trin prif awdurdod lleol newydd at rai dibenion neu at bob diben fel yr un person mewn cyfraith ag awdurdod sy’n uno;
e
mewn perthynas â rheolaeth neu gadwraeth eiddo (tirol neu bersonol) a drosglwyddir i brif awdurdod lleol newydd;
f
ynghylch cynnal refferendwm sy’n ofynnol yn rhinwedd adran 9;
g
mewn perthynas ag ymddiriedolwyr siarter;
h
mewn perthynas â siroedd wedi eu cadw (o fewn yr ystyr a roddir gan adran 270(1) o Ddeddf Llywodraeth Leol 1972).
5
Mae’r hawliau a’r rhwymedigaethau y caniateir eu trosglwyddo yn unol â rheoliadau uno neu reoliadau o dan is-adran (2) yn cynnwys hawliau a rhwymedigaethau mewn perthynas â chontract cyflogi.
6
Mae darpariaethau Rheoliadau Trosglwyddo Ymgymeriadau (Diogelu Cyflogaeth) 2006 (O.S. 2006/246), ar wahân i reoliadau 4(6) a 10, yn gymwys i drosglwyddiad a wneir yn unol â rheoliadau uno neu reoliadau o dan is-adran (2) (pa un a yw’r trosglwyddiad yn drosglwyddiad perthnasol at ddibenion y Rheoliadau hynny ai peidio).
7
Yn yr adran hon mae cyfeiriadau at ddarpariaeth atodol, gysylltiedig, ganlyniadol neu drosiannol neu ddarpariaeth arbed hefyd yn cynnwys darpariaeth mewn cysylltiad ag—
a
sefydlu cyrff cyhoeddus neu aelodaeth cyrff o’r fath mewn unrhyw ardal yr effeithir arni gan y rheoliadau uno ac ethol neu benodi aelodau’r cyrff cyhoeddus, neu
b
diddymu neu sefydlu, neu gyfyngu neu ymestyn, awdurdodaeth unrhyw gorff cyhoeddus mewn neu dros unrhyw ran o unrhyw ardal yr effeithir arni gan reoliadau uno.
8
Caiff darpariaeth atodol, gysylltiedig, ganlyniadol neu drosiannol neu ddarpariaeth arbed mewn rheoliadau uno neu reoliadau o dan is-adran (2) fod ar ffurf darpariaeth—
a
sy’n addasu, yn eithrio neu’n cymhwyso (gydag addasiadau neu hebddynt) unrhyw ddeddfiad, neu
b
sy’n diddymu neu’n dirymu unrhyw ddeddfiad (gydag arbedion neu hebddynt).
9
Mae “deddfiad” yn is-adran (8) yn cynnwys unrhyw siarter, pa bryd bynnag y’i rhoddwyd.
10
Nid yw’n ofynnol i Weinidogion Cymru achosi i ymchwiliad gael ei gynnal o dan is-adran (6) o adran 4 o Ddeddf Gwasanaethau Tân ac Achub 2004 (awdurdodau cyfunol) mewn perthynas â gorchymyn o dan is-adran (4) o’r adran honno a wneir o ganlyniad i reoliadau uno neu reoliadau o dan is-adran (2).
11
Caiff Gweinidogion Cymru—
a
amrywio rheoliadau uno (neu reoliadau o dan y paragraff hwn) drwy reoliadau, a
b
amrywio neu ddirymu rheoliadau o dan is-adran (2) (neu’r paragraff hwn) drwy reoliadau.
Pwyllgorau pontio
11Pwyllgorau pontio
Rhaid i Weinidogion Cymru ei gwneud yn ofynnol drwy reoliadau i awdurdodau sy’n uno y mae eu prif ardaloedd i gael eu huno i greu un brif ardal newydd sefydlu pwyllgor pontio.
12Cyfansoddiad pwyllgorau pontio
1
Mae pwyllgor pontio i gynnwys nifer cyfartal o aelodau, heb fod yn llai na 5, o bob un o’r awdurdodau sy’n uno.
2
Rhaid i aelodau o awdurdod sy’n uno sydd i fod yn aelodau o’r pwyllgor pontio gael eu penodi gan yr awdurdod sy’n uno.
3
Nifer yr aelodau sydd i gael eu penodi gan bob un o’r awdurdodau sy’n uno yw’r nifer y cytunir arno gan yr awdurdodau sy’n uno neu, yn niffyg cytundeb, y nifer y penderfyna Gweinidogion Cymru arno.
4
Rhaid i arweinydd gweithredol awdurdod sy’n uno fod yn un o’r aelodau a benodir gan yr awdurdod.
5
Os nad yw’r aelod gweithredol o awdurdod sy’n uno sydd â chyfrifoldeb am gyllid hefyd yn arweinydd gweithredol ar yr awdurdod sy’n uno, rhaid i’r aelod gweithredol hwnnw hefyd gael ei benodi’n aelod.
6
Caiff pwyllgor pontio gyfethol personau ychwanegol i wasanaethu fel aelodau o’r pwyllgor ond ni chaiff y rhain bleidleisio.
7
Mae pwyllgor pontio i’w drin at ddibenion paragraff 1 o Atodlen 1 i Ddeddf Llywodraeth Leol a Thai 1989 (cydbwysedd gwleidyddol ar bwyllgorau awdurdodau lleol) fel pwyllgor y mae paragraff 2 o’r Atodlen honno yn gymwys iddo.
13Swyddogaethau pwyllgorau pontio
1
Rhaid i bwyllgor pontio ddarparu cyngor ac argymhellion i‘r awdurdodau sy’n uno a’i sefydlodd, ac i’r awdurdod cysgodol ar gyfer y brif ardal newydd, ynghylch—
a
hwyluso trosglwyddo swyddogaethau, staff a hawliau a rhwymedigaethau eiddo mewn modd darbodus, effeithiol ac effeithlon o’r awdurdodau sy’n uno i’r prif awdurdod lleol newydd,
b
sicrhau bod y prif awdurdod lleol newydd a’i staff mewn sefyllfa i gyflawni swyddogaethau’r prif awdurdod lleol newydd yn effeithiol o’r adeg pan fo’n eu hysgwyddo, ac
c
unrhyw ddibenion eraill y caiff Gweinidogion Cymru eu pennu drwy gyfarwyddydau.
2
Caiff Gweinidogion Cymru roi cyfarwyddyd sy’n ei gwneud yn ofynnol—
a
i bwyllgor pontio penodol,
b
i bob pwyllgor pontio o ddisgrifiad a bennir yn y cyfarwyddyd, neu
c
i bob pwyllgor pontio,
arfer ei swyddogaethau yn unol â’r cyfarwyddyd.
3
Caniateir amrywio neu ddirymu cyfarwyddyd o dan yr adran hon gan gyfarwyddyd dilynol ar unrhyw adeg.
4
Rhaid i bwyllgor pontio gydymffurfio â chyfarwyddyd a roddir iddo o dan yr adran hon.
5
Caiff Gweinidogion Cymru ddyroddi canllawiau ynghylch arfer swyddogaethau pwyllgorau pontio a rhaid i bwyllgor pontio roi sylw i unrhyw ganllawiau a ddyroddir o dan yr is-adran hon.
6
Ni chaiff pwyllgor archwilio na phwyllgor trosolwg a chraffu mewn awdurdod sy’n uno arfer unrhyw un o’i swyddogaethau mewn perthynas ag unrhyw beth a wneir gan bwyllgor pontio; ac at y diben hwn—
-
mae i “pwyllgor archwilio” (“audit committee”) yr ystyr a roddir gan adran 81 o Fesur Llywodraeth Leol (Cymru) 2011;
-
mae i “pwyllgor trosolwg a chraffu” yr ystyr a roddir i “overview and scrutiny committee” gan adran 21(1) o Ddeddf Llywodraeth Leol 2000.
14Is-bwyllgorau i bwyllgorau pontio
1
Caiff pwyllgor pontio sefydlu un is-bwyllgor neu ragor.
2
Mae aelodaeth is-bwyllgor i bwyllgor pontio i’w bennu gan y pwyllgor pontio.
3
Os yw pwyllgor pontio yn penodi person nad yw’n aelod o un o’r awdurdodau sy’n uno i fod yn aelod o is-bwyllgor, ni chaiff y person hwnnw bleidleisio.
4
Swyddogaeth is-bwyllgor i bwyllgor pontio yw cynghori’r pwyllgor pontio ar faterion a gyfeirir at yr is-bwyllgor gan y pwyllgor pontio.
15Darparu cyllid, cyfleusterau a gwybodaeth i bwyllgorau pontio
1
Rhaid i’r awdurdodau sy’n uno dalu costau’r pwyllgor pontio.
2
Rhaid i’r awdurdodau sy’n uno dalu costau’r pwyllgor pontio yn ôl y cyfrannau y cytunant arnynt neu, yn niffyg cytundeb, y cyfrannau a ddyfernir gan Weinidogion Cymru.
3
Rhaid i’r awdurdodau sy’n uno ddarparu i’r pwyllgor pontio y cyfleusterau a’r adnoddau (gan gynnwys staff) a’r wybodaeth y gwna’r pwyllgor pontio (neu unrhyw is-bwyllgor i’r pwyllgor pontio) gais rhesymol amdanynt er mwyn ei alluogi i arfer ei swyddogaethau.
Trefniadau etholiadol etc. ar gyfer prif ardaloedd newydd
16Cyfarwyddydau i gynnal adolygiad cychwynnol
1
Caiff Gweinidogion Cymru ei gwneud yn ofynnol drwy gyfarwyddyd i Gomisiwn Ffiniau a Democratiaeth Leol Cymru (“y Comisiwn”) gynnal adolygiad cychwynnol o brif ardal arfaethedig.
2
Yn y Ddeddf hon ystyr “adolygiad cychwynnol”, mewn perthynas â phrif ardal arfaethedig, yw adolygiad a gynhelir at ddiben argymell trefniadau etholiadol ar gyfer y brif ardal arfaethedig ond caiff hefyd gynnwys unrhyw newidiadau canlyniadol perthnasol sy’n briodol ym marn y Comisiwn.
3
Yn y Ddeddf hon ystyr “newidiadau canlyniadol perthnasol”, mewn perthynas â threfniadau etholiadol a argymhellir ar gyfer prif ardal arfaethedig, yw newidiadau yn—
a
ffiniau cymunedau yn y brif ardal arfaethedig,
b
cyfansoddiad cynghorau ar gyfer cymunedau, neu gynghorau cyffredin ar gyfer grwpiau o gymunedau, yn y brif ardal arfaethedig, neu
c
trefniadau etholiadol ar gyfer cymunedau yn y brif ardal arfaethedig.
4
Yn y Ddeddf hon ystyr “trefniadau etholiadol”, mewn perthynas â phrif ardal neu gymuned, yw—
a
nifer aelodau’r cyngor ar gyfer y brif ardal neu’r gymuned,
b
ei rhaniad yn wardiau etholiadol yn achos y brif ardal, ac (os yw’n briodol) yn wardiau cymuned yn achos cymuned, ar gyfer ethol aelodau,
c
nifer, math a ffiniau’r wardiau etholiadol, ac unrhyw wardiau cymuned, y mae’r brif ardal neu unrhyw gymuned yn y brif ardal i gael ei rhannu iddynt at ddiben ethol aelodau,
d
nifer yr aelodau sydd i’w hethol ar gyfer unrhyw ward etholiadol neu ward gymuned, ac
e
enw unrhyw ward etholiadol neu ward gymuned.
5
Yn is-adran (4)(c) mae’r cyfeiriad at y math o ward etholiadol neu ward gymuned yn gyfeiriad at ba un a yw ward etholiadol neu ward gymuned yn ward un aelod neu’n ward amlaelod; ac at y diben hwn—
-
ystyr “ward amlaelod”(“multiple member ward”) yw ward y mae nifer penodedig (mwy nag un) o aelodau i’w hethol ar gyfer y ward honno;
-
ystyr “ward un aelod” (“single member ward”) yw ward y mae un aelod yn unig i’w ethol ar ei chyfer.
17Cyfarwyddydau a chanllawiau i’r Comisiwn
1
Rhaid i gyfarwyddyd o dan adran 16 sy’n ei gwneud yn ofynnol i’r Comisiwn gynnal adolygiad cychwynnol o brif ardal arfaethedig bennu erbyn pa ddyddiad y mae’n rhaid i’r Comisiwn gyflwyno i Weinidogion Cymru o dan is-adran (4)(a) o adran 21 yr adroddiad a baratowyd ganddo o dan yr adran honno.
2
Caiff cyfarwyddyd o dan adran 16 ei gwneud yn ofynnol i’r Comisiwn roi sylw i faterion penodol a bennir yn y cyfarwyddyd wrth gynnal yr adolygiad cychwynnol sy’n ofynnol gan y cyfarwyddyd.
3
Caiff Gweinidogion Cymru roi cyfarwyddydau cyffredinol ynghylch cynnal adolygiadau cychwynnol, gan gynnwys—
a
darpariaeth ynghylch ym mha drefn y mae gwahanol adolygiadau cychwynnol sy’n ofynnol gan gyfarwyddydau o dan adran 16 i’w cynnal, a
b
darpariaeth sy’n pennu’r materion y mae’r Comisiwn i roi sylw iddynt wrth gynnal adolygiadau cychwynnol.
4
Cyn rhoi cyfarwyddyd o dan is-adran (3) rhaid i Weinidogion Cymru ymgynghori â’r Comisiwn ac unrhyw gymdeithas yr ymddengys iddynt ei bod yn cynrychioli awdurdodau lleol.
5
Caniateir amrywio neu ddirymu cyfarwyddyd o dan adran 16 neu’r adran hon ar unrhyw adeg drwy gyfarwyddyd dilynol.
6
Caniateir (yn benodol) i gyfarwyddyd o dan adran 16 mewn perthynas â phrif ardal arfaethedig gael ei roi ar ôl cyhoeddi argymhelliad y Comisiwn ar adolygiad cychwynnol a gynhaliwyd mewn perthynas â’r brif ardal arfaethedig yn unol â chyfarwyddyd blaenorol o dan yr adran honno.
7
Rhaid i’r Comisiwn gydymffurfio â chyfarwyddyd a roddir iddo o dan adran 16 neu’r adran hon.
8
Caiff Gweinidogion Cymru ddyroddi canllawiau ynghylch cynnal adolygiadau cychwynnol gan y Comisiwn ac wrth gynnal adolygiad cychwynnol rhaid i’r Comisiwn roi sylw i unrhyw ganllawiau a ddyroddir o dan yr is-adran hon.
18Cynnal adolygiad cychwynnol
1
Wrth gynnal adolygiad cychwynnol rhaid i’r Comisiwn geisio sicrhau llywodraeth leol effeithiol a hwylus.
2
Caiff cyfarwyddydau a roddir a chanllawiau a ddyroddir o dan adran 17 bennu beth yw ystyr llywodraeth leol effeithiol a hwylus at ddibenion is-adran (1).
3
Rhaid i’r Comisiwn, wrth ystyried y trefniadau etholiadol ar gyfer prif ardal arfaethedig mewn adolygiad cychwynnol—
a
ceisio sicrhau bod yr un gymhareb o etholwyr llywodraeth leol i nifer aelodau’r prif awdurdod lleol sydd i’w hethol ym mhob ward etholiadol o’r brif ardal arfaethedig, neu mor agos ag y gall fod, a
b
rhoi sylw i’r canlynol—
i
dymunoldeb pennu ffiniau ar gyfer wardiau etholiadol sy’n hawdd eu hadnabod ac a fyddant yn parhau felly, a
ii
dymunoldeb peidio â thorri’r cwlwm lleol wrth bennu ffiniau ar gyfer wardiau etholiadol.
4
At ddibenion is-adran (3)(a) mae sylw i gael ei roi i’r canlynol—
a
unrhyw anghysondeb rhwng nifer yr etholwyr llywodraeth leol a nifer y personau sy’n gymwys i fod yn etholwyr llywodraeth leol (fel a welir mewn ystadegau swyddogol perthnasol), a
b
unrhyw newid yn nifer neu ddosbarthiad etholwyr llywodraeth leol yn y brif ardal arfaethedig sy’n debygol o ddigwydd yn y cyfnod o bum mlynedd yn union ar ôl gwneud argymhellion.
5
Wrth ystyried mewn adolygiad cychwynnol a ddylid, fel rhan o unrhyw newidiadau canlyniadol perthnasol, rannu cymuned yn wardiau cymuned o ganlyniad i’r trefniadau etholiadol a argymhellir ar gyfer y brif ardal arfaethedig, rhaid rhoi sylw i’r canlynol—
a
a yw nifer neu ddosbarthiad yr etholwyr llywodraeth leol yn y gymuned yn gwneud un etholiad ar gyfer cynghorwyr cymuned yn anymarferol neu’n anghyfleus, a
b
a yw’n ddymunol i unrhyw ardal o’r gymuned gael cynrychiolaeth ar wahân ar y cyngor cymuned.
6
Pan benderfynir, mewn adolygiad cychwynnol, y dylid rhannu cymuned yn wardiau cymuned, fel rhan o unrhyw newidiadau canlyniadol perthnasol, wrth ystyried maint a ffiniau’r wardiau ac wrth bennu nifer y cynghorwyr cymuned sydd i’w hethol ar gyfer pob ward, rhaid rhoi sylw i’r canlynol—
a
unrhyw newid yn nifer neu ddosbarthiad yr etholwyr llywodraeth leol yn y gymuned sy’n debygol o ddigwydd yn y cyfnod o bum mlynedd yn union ar ôl gwneud unrhyw argymhellion,
b
dymunoldeb pennu ffiniau sy’n hawdd eu hadnabod ac a fyddant yn parhau felly, ac
c
unrhyw gwlwm lleol a fydd yn cael ei dorri wrth bennu unrhyw ffiniau penodol.
7
Pan benderfynir, mewn adolygiad cychwynnol, fel rhan o unrhyw newidiadau canlyniadol perthnasol, na ddylai cymuned gael ei rhannu yn wardiau cymuned, wrth bennu nifer y cynghorwyr sydd i’w hethol ar gyfer pob cymuned, rhaid rhoi sylw i’r canlynol—
a
nifer a dosbarthiad yr etholwyr llywodraeth leol yn y gymuned, a
b
unrhyw newid yn nifer neu ddosbarthiad yr etholwyr llywodraeth leol yn y gymuned sy’n debygol o ddigwydd yn y cyfnod o bum mlynedd yn union ar ôl pennu nifer y cynghorwyr cymuned.
8
At ddibenion is-adrannau (5) i (7) rhaid rhoi sylw i unrhyw anghysondeb rhwng nifer yr etholwyr llywodraeth leol a nifer y personau sy’n gymwys i fod yn etholwyr llywodraeth leol (fel a welir mewn ystadegau swyddogol perthnasol).
9
Yn yr adran hon—
-
ystyr “etholwr llywodraeth leol” (“local government elector”) yw person sydd wedi ei gofrestru’n etholwr llywodraeth leol yn y gofrestr etholwyr yn unol â darpariaethau Deddfau Cynrychiolaeth y Bobl;
-
ystyr “ystadegau swyddogol perthnasol” yw’r ystadegau swyddogol hynny o fewn yr ystyr a roddir i “relevant official statistics” yn adran 6 o Ddeddf y Gwasanaeth Ystadegau a Chofrestru 2007 y mae’r Comisiwn o’r farn eu bod yn briodol.
19Y weithdrefn ragadolygu
1
Cyn cynnal adolygiad cychwynnol o brif ardal arfaethedig, rhaid i’r Comisiwn gymryd y camau hynny y mae o’r farn eu bod yn briodol er mwyn—
a
dwyn yr adolygiad i sylw’r ymgyngoreion mandadol ac unrhyw bersonau eraill y mae o’r farn ei bod yn debygol bod ganddynt fuddiant yn yr adolygiad, a
b
gwneud yr ymgyngoreion mandadol a’r personau eraill sydd â buddiant yn ymwybodol o’r cyfarwyddyd i gynnal yr adolygiad ac unrhyw gyfarwyddydau eraill a roddir gan Weinidogion Cymru sy’n berthnasol i’r adolygiad.
2
Cyn cynnal adolygiad cychwynnol, rhaid i’r Comisiwn hefyd ymgynghori â’r ymgyngoreion mandadol ar y weithdrefn a’r fethodoleg a fwriedir ganddo ar gyfer yr adolygiad cychwynnol ac, yn benodol, sut y mae’n bwriadu penderfynu ar nifer priodol yr aelodau ar gyfer y prif awdurdod lleol yn y brif ardal arfaethedig.
3
Yn y Ddeddf hon ystyr “yr ymgyngoreion mandadol” yw—
a
y prif awdurdodau lleol y mae eu prif ardaloedd i gael eu huno i greu’r brif ardal arfaethedig a’r cynghorau ar gyfer unrhyw gymuned bresennol neu gymunedau presennol yn y brif ardal arfaethedig, a
b
unrhyw bersonau eraill a bennir gan Weinidogion Cymru yn y cyfarwyddyd i gynnal yr adolygiad.
20Ymgynghori ac ymchwilio
1
Wrth gynnal ymchwiliad cychwynnol, rhaid i’r Comisiwn gynnal yr ymchwiliadau hynny y mae’r Comisiwn o’r farn eu bod yn briodol.
2
Ar ôl cynnal yr ymchwiliadau o dan is-adran (1), rhaid i’r Comisiwn lunio adroddiad sy’n cynnwys—
a
y cynigion y mae o’r farn eu bod yn briodol o ran y trefniadau etholiadol ar gyfer y brif ardal arfaethedig ac unrhyw gynigion y caiff farnu eu bod yn briodol ar gyfer newidiadau canlyniadol perthnasol, a
b
manylion yr adolygiad y mae wedi ei gynnal.
3
Rhaid i’r Comisiwn—
a
cyhoeddi’r adroddiad ar wefan,
b
sicrhau bod yr adroddiad ar gael i edrych arno (yn ddi-dâl) yn swyddfeydd y prif awdurdodau lleol y mae eu prif ardaloedd i gael eu huno i greu’r brif ardal arfaethedig ar hyd y cyfnod ar gyfer sylwadau,
c
anfon copïau o’r adroddiad at Weinidogion Cymru a’r ymgyngoreion mandadol,
d
hysbysu unrhyw bersonau y mae’r Comisiwn yn eu hystyried yn briodol sut i gael copi o’r adroddiad, ac
e
gwahodd sylwadau a hysbysu Gweinidogion Cymru, yr ymgyngoreion mandadol ac unrhyw bersonau y mae’r Comisiwn yn eu hystyried yn briodol am y cyfnod ar gyfer sylwadau.
4
At ddibenion is-adran (3) “y cyfnod ar gyfer sylwadau” yw cyfnod nad yw’n llai na 6 wythnos nac yn hwy na 12 wythnos (fel a benderfynir gan y Comisiwn) sy’n dechrau yn ddim cynt nag un wythnos ar ôl rhoi hysbysiad am y cyfnod.
21Adrodd ar adolygiad cychwynnol
1
Rhaid i’r Comisiwn, ar ôl i’r cyfnod ar gyfer sylwadau o dan adran 20(3) ddod i ben, ystyried ei gynigion gan roi sylw i unrhyw sylwadau a gafwyd ganddo yn ystod y cyfnod.
2
Yna rhaid i’r Comisiwn lunio adroddiad pellach.
3
Rhaid i’r adroddiad gynnwys—
a
yr argymhellion y mae’r Comisiwn o’r farn eu bod yn briodol o ran y trefniadau etholiadol ar gyfer y brif ardal arfaethedig ac unrhyw argymhellion y caiff y Comisiwn farnu eu bod yn briodol ar gyfer newidiadau canlyniadol perthnasol,
b
manylion yr adolygiad a’r ymgynghoriad a gynhaliwyd mewn cysylltiad â’r cynigion, ac
c
manylion unrhyw newidiadau i’r cynigion a wnaed yng ngoleuni’r sylwadau a gafwyd ac esboniad paham y gwnaed y newidiadau hynny.
4
Rhaid i’r Comisiwn—
a
cyflwyno’r adroddiad a’i argymhellion i Weinidogion Cymru,
b
cyhoeddi’r adroddiad ar wefan a sicrhau ei fod ar gael i edrych arno (yn ddi-dâl) yn swyddfeydd y prif awdurdodau lleol y mae eu prif ardaloedd i gael eu huno i greu’r brif ardal arfaethedig am gyfnod o 6 wythnos o leiaf gan ddechrau â’r dyddiad cyhoeddi,
c
anfon copi o’r adroddiad at yr ymgyngoreion mandadol a’r Arolwg Ordnans, a
d
hysbysu unrhyw berson arall a gyflwynodd dystiolaeth neu a wnaeth sylwadau mewn perthynas â’r adroddiad a gyhoeddwyd o dan adran 20 sut i gael copi o’r adroddiad.
5
Nid yw adran 29(8) o Ddeddf Llywodraeth Leol (Democratiaeth) (Cymru) 2013 (dim argymhellion i gael eu gwneud neu eu cyhoeddi yn y 9 mis cyn etholiad cyffredin) yn gymwys yn achos argymhellion o dan yr adran hon.
22Gweithredu gan Weinidogion Cymru
1
Caiff Gweinidogion Cymru, ar ôl iddynt gael adroddiad sy’n cynnwys argymhellion oddi wrth y Comisiwn mewn perthynas ag adolygiad cychwynnol, weithredu unrhyw argymhelliad a gynhwysir yn yr adroddiad drwy reoliadau, gydag addasiadau neu hebddynt.
2
Ond ni chaiff Gweinidogion Cymru ond weithredu argymhelliad gydag addasiadau os ydynt wedi ystyried y materion a ddisgrifir yn adran 18 ac wedi eu bodloni ei bod yn briodol gwneud yr addasiadau.
3
Ni chaniateir gwneud unrhyw reoliadau o dan is-adran (1) nes bod y cyfnod o 6 wythnos sy’n dechrau â’r dyddiad y cyhoedda’r Comisiwn yr adroddiad o dan adran 21 wedi dod i ben.
4
Rhaid i’r Comisiwn roi i Weinidogion Cymru unrhyw wybodaeth bellach mewn perthynas ag argymhellion y Comisiwn y bo Gweinidogion Cymru yn ei gwneud yn rhesymol ofynnol.
5
Caiff Gweinidogion Cymru amrywio neu ddirymu rheoliadau o dan is-adran (1) (neu’r is-adran hon) drwy reoliadau.
23Rheoliadau etholiadol os na wneir unrhyw argymhellion
1
Os nad yw’r Comisiwn wedi cyflwyno adroddiad i Weinidogion Cymru sy’n cynnwys argymhellion gan y Comisiwn mewn perthynas ag adolygiad cychwynnol sy’n ymwneud â phrif ardal arfaethedig erbyn y dyddiad a bennir yn y cyfarwyddyd sy’n ei gwneud yn ofynnol ei gynnal, caiff Gweinidogion Cymru wneud rheoliadau o dan is-adran (2).
2
Caiff Weinidogion Cymru drwy reoliadau wneud y ddarpariaeth y maent o’r farn ei bod yn briodol o ran y trefniadau etholiadol ar gyfer y brif ardal arfaethedig ac unrhyw ddarpariaeth y maent o’r farn ei bod yn briodol ar gyfer newidiadau canlyniadol perthnasol.
3
Rhaid i’r Comisiwn roi i Weinidogion Cymru unrhyw wybodaeth sy’n ymwneud ag unrhyw faterion sydd wedi dod i’w sylw o ganlyniad i—
a
unrhyw ymgynghoriad o dan adran 19,
b
unrhyw ymchwiliad o dan adran 20,
c
paratoi adroddiad o dan adran 20 neu 21, neu
d
unrhyw beth arall a wnaed wrth gynnal yr adolygiad cychwynnol,
fel y bo Gweinidogion Cymru yn ei gwneud yn rhesymol ofynnol.
4
Os yw Gweinidogion Cymru yn gwneud rheoliadau o dan is-adran (2) mewn perthynas â phrif ardal arfaethedig, rhaid i’r Comisiwn gynnal ei adolygiad cyntaf o’r brif ardal o dan adran 29 o Ddeddf Llywodraeth Leol (Democratiaeth) (Cymru) 2013 cyn gynted â phosibl ar ôl diwrnod yr etholiad cyffredin cyntaf ar gyfer cynghorwyr i’r prif awdurdod lleol ar gyfer y brif ardal a, sut bynnag, cyn diwrnod yr un nesaf.
5
Caiff Gweinidogion Cymru amrywio neu ddirymu rheoliadau o dan is-adran (2) (neu’r is-adran hon) drwy reoliadau.
24Cyfnodau adolygu yn y dyfodol
Caiff Gweinidogion Cymru ddiwygio is-adran (3) o adran 29 o Deddf Llywodraeth Leol (Democratiaeth) (Cymru) 2013 (cyfnodau adolygu o 10 mlynedd) drwy reoliadau.
Trefniadau cydnabyddiaeth ariannol etc. ar gyfer prif awdurdodau lleol newydd
25Cyfarwyddydau i Banel Annibynnol Cymru ar Gydnabyddiaeth Ariannol i gyflawni swyddogaethau perthnasol
1
Caiff Gweinidogion Cymru gyfarwyddo Panel Annibynnol Cymru ar Gydnabyddiaeth Ariannol (“y Panel”) fod yn rhaid iddo gyflawni’r swyddogaethau perthnasol—
a
mewn perthynas ag awdurdod cysgodol, a
b
mewn perthynas â phrif awdurdod lleol ar gyfer y flwyddyn ariannol gyntaf y bydd yn brif awdurdod lleol yn rhinwedd rheoliadau uno neu ddarpariaethau Deddf Cynulliad Cenedlaethol Cymru.
2
Y swyddogaethau perthnasol yw’r swyddogaethau o dan—
a
adran 142 (pwerau a dyletswyddau sy’n ymwneud â thaliadau i aelodau), a
b
adran 143 (swyddogaethau sy’n ymwneud â phensiynau aelodau),
o Fesur Llywodraeth Leol (Cymru) 2011.
3
Mae Rhan 8 o’r Mesur hwnnw yn gymwys, felly, yn achos awdurdod cysgodol y rhoddwyd cyfarwyddyd mewn perthynas ag ef o dan is-adran (1)(a) (am ba hyd bynnag ag y bydd y cyfarwyddyd yn cael effaith) fel pe bai’n awdurdod perthnasol o fewn ystyr y Rhan honno o’r Mesur hwnnw; ond wrth ei gymhwyso yn rhinwedd yr is-adran hon mae Rhan 8 yn cael effaith yn ddarostyngedig i—
a
yr addasiadau yn is-adran (4), a
b
adran 26.
4
Dyma’r addasiadau—
a
yn adran 142(8) (ystyriaeth i gael ei rhoi i’r effaith ariannol ar awdurdodau perthnasol), mae’r cyfeiriad at “awdurdodau perthnasol” i gynnwys awdurdodau cysgodol, a
b
mae’r pŵer i adroddiad blynyddol osod gofynion o dan adran 150(1) (osgoi dyblygu taliadau etc.) i fod yn ddyletswydd i adroddiad blynyddol neu adroddiad atodol osod y gofynion hynny.
5
Wrth arfer swyddogaethau yn rhinwedd yr adran hon mewn perthynas â’r flwyddyn ariannol gyntaf y mae awdurdod yn brif awdurdod lleol yn rhinwedd rheoliadau uno, caiff y Panel—
a
gwneud penderfyniadau gwahanol o dan adran 142(1),
b
pennu symiau gwahanol o dan adran 142(3),
c
gwneud penderfyniadau gwahanol o dan adran 142(4),
d
gosod canrannau gwahanol neu gyfraddau neu fynegrifau eraill o dan adran 142(6), ac
e
gwneud penderfyniadau gwahanol o dan adran 143(2) a (3),
mewn perthynas ag amserau cyn y bydd y prif awdurdod lleol yn cynnwys cynghorwyr a etholir yn yr etholiad cyffredin cyntaf ar gyfer cynghorwyr ac wedi hynny.
26Adroddiadau’r Panel
1
Rhaid i’r Panel gynnwys yn yr adroddiad cyntaf o dan Ran 8 o Fesur Llywodraeth Leol (Cymru) 2011 sy’n ymwneud ag awdurdod a bennir mewn cyfarwyddyd o dan adran 25(1) yr wybodaeth sy’n ymwneud â’r awdurdod a bennir yn adran 146(3) o’r Mesur hwnnw.
2
Caniateir cynnwys y materion y mae’n ofynnol eu cynnwys mewn adroddiad gan y Panel mewn perthynas ag awdurdod cysgodol mewn adroddiad blynyddol neu adroddiad atodol.
3
Os yw’r adroddiad cyntaf sy’n ymwneud ag awdurdod cysgodol yn adroddiad atodol, rhaid ei gyhoeddi o leiaf 6 wythnos cyn i’r awdurdod cysgodol gael ei sefydlu neu ei ethol.
4
Rhaid cynnwys y materion y mae’n ofynnol eu cynnwys mewn adroddiad gan y Panel mewn perthynas â’r flwyddyn ariannol gyntaf y bydd awdurdod yn brif awdurdod lleol yn adroddiad blynyddol y Panel ar gyfer y flwyddyn ariannol honno.
5
Ond, os yw’r Panel o’r farn ei bod yn briodol gwneud hynny, gall, ar unrhyw adeg cyn y dyddiad y mae awdurdod sy’n brif awdurdod lleol yn rhinwedd rheoliadau uno yn cynnwys am y tro cyntaf gynghorwyr a etholwyd i’r prif awdurdod newydd, gyhoeddi adroddiad atodol mewn perthynas â’r rhan honno o’r flwyddyn ariannol gyntaf honno sy’n disgyn ar y dyddiad hwnnw neu ar ei ôl.
27Cyfarwyddydau a chanllawiau i’r Panel
1
Caniateir amrywio neu ddirymu cyfarwyddyd o dan adran 25 gan gyfarwyddyd dilynol ar unrhyw adeg.
2
Rhaid i’r Panel gydymffurfio â chyfarwyddyd a roddir iddo o dan adran 25.
3
Caiff Gweinidogion Cymru ddyroddi canllawiau ynghylch y modd yr arfera’r Panel ei swyddogaethau yn unol ag adrannau 25 a 26; a rhaid i’r Panel, pan fo’n arfer ei swyddogaethau yn y modd hwnnw, roi sylw i unrhyw ganllawiau a ddyroddir o dan yr is-adran hon.
28Datganiadau polisi tâl
1
Rhaid i bwyllgor pontio a sefydlir gan awdurdodau sy’n uno gyhoeddi argymhellion o ran y datganiadau polisi tâl sydd i’w paratoi gan yr awdurdod cysgodol ar gyfer y brif ardal y mae eu prif ardaloedd i gael eu huno i’w chreu.
2
Rhaid cyhoeddi’r argymhellion yn ddim hwyrach na 42 o ddyddiau cyn y dyddiad y sefydlir yr awdurdod cysgodol neu y cynhelir etholiadau ar gyfer yr awdurdod cysgodol.
3
Rhaid i awdurdod cysgodol baratoi a chymeradwyo datganiad polisi tâl (a chaiff ei ddiwygio) yn unol ag adrannau 38(2) i (5) a 39(1), (4) a (5) o Ddeddf Lleoliaeth 2011—
a
ar gyfer y cyfnod sy’n dechrau â chymeradwyo’r datganiad polisi tâl ac sy’n dod i ben yn union cyn y dyddiad trosglwyddo, a
b
ar gyfer y flwyddyn ariannol gyntaf y bydd prif awdurdod lleol ar gyfer y brif ardal newydd.
4
Ni chaniatier i awdurdod cysgodol benodi neu ddynodi prif swyddog (o fewn ystyr adran 43(2) of Ddeddf Lleoliaeth 2011) hyd nes y bydd y datganiad polisi tâl o dan is-adran (3)(a) wedi ei baratoi a’i gymeradwyo.
5
Mae adrannau 38(2) i (5) a 39(1), (4) a (5), 41(1) a (2) a 42(1) a (2) o Ddeddf Lleoliaeth 2011 yn gymwys yn unol â hynny ond fel pe bai’r awdurdod cysgodol yn awdurdod perthnasol a’r cyfnod a grybwyllir yn is-adran (3)(a) yn flwyddyn ariannol.
6
Caiff Gweinidogion Cymru ddyroddi canllawiau ynghylch cyflawni dyletswyddau a osodir gan yr adran hon a rhaid i bwyllgorau pontio ac awdurdodau cysgodol, wrth gyflawni dyletswyddau a osodir gan yr adran hon, roi sylw i unrhyw ganllawiau o’r fath.
Cyfyngiadau ar drafodion a recriwtio etc. gan awdurdodau sy’n uno
29Cyfyngu ar drafodion a recriwtio etc. drwy gyfarwyddyd
1
Caiff Gweinidogion Cymru gyfarwyddo—
a
na chaiff awdurdod sy’n uno gyflawni gweithgaredd cyfyngedig oni bai ei fod wedi ystyried barn person neu bersonau penodedig ynghylch priodoldeb cyflawni’r gweithgaredd;
b
na chaiff awdurdod sy’n uno gyflawni gweithgaredd cyfyngedig oni bai bod person neu bersonau penodedig wedi rhoi cydsyniad ysgrifenedig i gyflawni’r gweithgaredd.
2
Y gweithgareddau cyfyngedig yw—
a
gwneud caffaeliad neu warediad tir perthnasol;
b
ymrwymo i gontract neu gytundeb perthnasol;
c
gwneud caffaeliad cyfalaf perthnasol;
d
rhoi grant neu gymorth ariannol arall perthnasol;
e
rhoi benthyciad perthnasol;
f
cynnwys swm o gronfeydd ariannol wrth gefn mewn cyfrifiad o dan adran 32 o Ddeddf Cyllid Llywodraeth Leol 1992;
g
dechrau’r broses o recriwtio (gan gynnwys drwy recriwtio mewnol)—
i
prif swyddog anstatudol a grybwyllir yn adran 2(7) o Ddeddf Llywodraeth Leol a Thai 1989;
ii
dirprwy brif swyddog a grybwyllir yn adran 2(8) o’r Ddeddf honno.
3
Caiff Gweinidogion Cymru gyfarwyddo bod rhaid i awdurdod sy’n uno sy’n ceisio penodi neu ddynodi person i swydd gyfyngedig (gan gynnwys o blith ei swyddogion presennol) gydymffurfio â gofynion penodedig ynghylch y penodiad neu’r dynodiad.
4
Ystyr “swydd gyfyngedig”, mewn perthynas ag awdurdod sy’n uno, yw—
a
pennaeth ei wasanaeth cyflogedig a ddynodir o dan adran 4(1) o Ddeddf Llywodraeth Leol a Thai 1989;
b
ei swyddog monitro a ddynodir o dan adran 5(1) o’r Ddeddf honno;
c
prif swyddog statudol a grybwyllir yn adran 2(6) o’r Ddeddf honno.
5
Rhaid i awdurdod sy’n uno—
a
darparu manylion ynghylch cynnig arfaethedig i gyflawni gweithgaredd cyfyngedig i unrhyw berson a bennir at ddibenion is-adran (1)(a) neu (b) mewn perthynas â’r gweithgaredd hwnnw;
b
darparu manylion i Weinidogion Cymru ynghylch cynnig arfaethedig i benodi neu i ddynodi person i swydd gyfyngedig o dan amgylchiadau pan fo unrhyw ofynion yn gymwys mewn perthynas â’r penodiad neu’r dynodiad yn rhinwedd cyfarwyddyd o dan is-adran (3).
6
Os rhoddir barn at ddibenion is-adran (1)(a) na fyddai’n briodol i awdurdod sy’n uno gyflawni gweithgaredd cyfyngedig ond bod yr awdurdod yn penderfynu ei gyflawni, rhaid i’r awdurdod gyhoeddi ei resymau dros wneud y penderfyniad hwnnw.
7
Nid yw adran 143A(1)(b) a (3) o Fesur Llywodraeth Leol (Cymru) 2011 (argymhellion Panel Annibynnol Cymru ar Gydnabyddiaeth Ariannol ar gyflogau) yn gymwys—
a
pan fo cyfarwyddyd wedi ei roi o dan is-adran (1)(b) mewn perthynas â recriwtio prif swyddog anstatudol neu ddirprwy brif swyddog, i gynnig i dalu cyflog i’r person sy’n cael ei recriwtio sy’n wahanol i’r hyn a dalwyd i ragflaenydd y person hwnnw;
b
pan fo cyfarwyddyd wedi ei roi o dan is-adran (3), i gynnig i dalu cyflog i’r person a benodir neu a ddynodir sy’n wahanol i’r hyn a dalwyd i ragflaenydd y person hwnnw.
8
Mae’r cyfeiriad yn is-adran (7) at adran 143A o Fesur Llywodraeth Leol (Cymru) 2011 yn cynnwys cyfeiriad at yr adran honno fel y mae’n cael effaith o dan adran 39 o’r Ddeddf hon.
9
Mae cyfarwyddyd a roddir o dan yr adran hon yn cael effaith o’r dyddiad a bennir yn y cyfarwyddyd.
30Cyfarwyddydau o dan adran 29(1): atodol
1
Mae’r adran hon yn gymwys mewn perthynas â chyfarwyddyd o dan adran 29(1).
2
Caniateir rhoi cyfarwyddyd mewn perthynas â’r canlynol—
a
un awdurdod sy’n uno;
b
dau awdurdod penodedig neu ragor;
c
awdurdodau o ddisgrifiad penodedig.
3
Caiff person a bennir fel person y mae’n ofynnol cael ei farn neu ei gydsyniad fod yn unrhyw awdurdod neu berson y mae Gweinidogion Cymru yn ei ystyried yn briodol, a chaiff hyn gynnwys Gweinidogion Cymru, unrhyw bwyllgor pontio ac unrhyw awdurdod cysgodol.
4
Caiff cyfarwyddyd bennu personau gwahanol—
a
mewn perthynas â materion gwahanol y mae’n ofynnol cael barn neu gydsyniad yn eu cylch;
b
mewn perthynas â gwahanol awdurdodau sy’n uno neu ddisgrifiadau gwahanol o awdurdodau.
5
Caiff cyfarwyddyd bennu, mewn perthynas â’r un gweithgaredd cyfyngedig, ofynion gwahanol mewn perthynas â thrafodion o werthoedd gwahanol.
6
Caiff cyfarwyddyd bennu, mewn perthynas â recriwtio prif swyddog anstatudol neu ddirprwy brif swyddog—
a
gofynion gwahanol mewn perthynas â lefelau gwahanol o gydnabyddiaeth ariannol arfaethedig;
b
gofynion gwahanol mewn perthynas â disgrifiadau gwahanol o swyddogion.
7
Caniateir rhoi barn neu gydsyniad at ddibenion cyfarwyddyd mewn perthynas â thrafodiad penodol neu drafodion o unrhyw ddisgrifiad.
8
Caniateir i unrhyw gydsyniad at ddibenion cyfarwyddyd gael ei roi yn ddiamod neu yn ddarostyngedig i amodau.
9
At ddibenion cyfarwyddyd sy’n ymwneud â recriwtio prif swyddog anstatudol neu ddirprwy brif swyddog, caiff barn a roddir, neu amodau y mae cydsyniad yn ddarostyngedig iddynt, ymwneud yn benodol—
a
â’r gydnabyddiaeth ariannol sydd i fod yn daladwy i berson sy’n cael ei recriwtio;
b
â hyd penodiad.
10
Mae unrhyw ddeddfiadau sy’n ymwneud â chaffaeliadau neu warediadau, ymrwymo i gontractau neu gytundebau, rhoi grantiau neu gymorth ariannol arall, rhoi benthyciadau, neu recriwtio neu benodi personau gan awdurdodau sy’n uno yn cael effaith yn ddarostyngedig i unrhyw gyfarwyddyd.
11
Mae cydsyniad sy’n ofynnol gan gyfarwyddyd yn ychwanegol at unrhyw gydsyniad sy’n ofynnol gan unrhyw un neu ragor o’r ddeddfiadau hynny.
31Cyfarwyddydau o dan adran 29(1): darpariaeth bellach ynghylch cronfeydd wrth gefn
1
Caiff cyfarwyddyd o dan adran 29(1)—
a
darparu nad yw barn neu gydsyniad y person neu’r personau a bennir yn y cyfarwyddyd yn ofynnol er mwyn cynnwys, mewn cyfrifiad o dan adran 32 o Ddeddf Cyllid Llywodraeth Leol 1992, gronfeydd ariannol wrth gefn o ddisgrifiad a bennir yn y cyfarwyddyd;
b
darparu, mewn perthynas ag unrhyw awdurdod sy’n uno, neu ddisgrifiad o awdurdod sy’n uno, nad yw barn neu gydsyniad yn ofynnol er mwyn cynnwys mewn cyfrifiad o’r fath swm o gronfeydd ariannol wrth gefn nad yw’n fwy na swm a bennir yn y cyfarwyddyd neu a ddyfernir oddi tano.
2
Os yw cyfarwyddyd yn cynnwys darpariaeth yn rhinwedd is-adran (1), mae’r cyfeiriad yn adran 29(2)(f) at swm o gronfeydd ariannol wrth gefn i’w ddarllen fel cyfeiriad at swm o gronfeydd ariannol wrth gefn ac eithrio swm a ganiateir gan y cyfarwyddyd.
32Cyfarwyddydau o dan adran 29(3): atodol
1
Mae’r adran hon yn gymwys mewn perthynas â chyfarwyddyd o dan adran 29(3).
2
Caniateir rhoi cyfarwyddyd mewn perthynas â’r canlynol—
a
un awdurdod sy’n uno;
b
dau awdurdod penodedig neu ragor;
c
awdurdodau o ddisgrifiad penodedig.
3
Caiff cyfarwyddyd bennu gofynion gwahanol ar gyfer swyddi o ddisgrifiadau gwahanol.
4
Caiff gofynion a osodir ar awdurdod sy’n uno gan gyfarwyddyd ymwneud, yn benodol—
a
â’r gydnabyddiaeth ariannol sydd i fod yn daladwy i berson a benodir neu a ddynodir;
b
â hyd penodiad neu ddynodiad.
5
Mae unrhyw ddeddfiadau sy’n ymwneud â recriwtio, dynodi neu benodi personau gan awdurdodau sy’n uno yn cael effaith yn ddarostyngedig i unrhyw gyfarwyddyd.
33Cyfarwyddydau: canlyniadau tramgwyddo
1
Mae caffaeliad neu warediad a wneir mewn modd sy’n tramgwyddo cyfarwyddyd a roddir o dan adran 29 yn ddi-rym.
2
Mae contract (gan gynnwys contract cyflogaeth) neu gytundeb yr ymrwymir iddo mewn modd sy’n tramgwyddo cyfarwyddyd a roddir o dan adran 29 yn anorfodadwy.
3
Mae grant neu gymorth ariannol arall, neu fenthyciad, a roddir mewn modd sy’n tramgwyddo cyfarwyddyd a roddir o dan adran 29 yn ad-daladwy.
4
Os yw awdurdod sy’n uno yn cynnwys cronfeydd ariannol wrth gefn mewn cyfrifiad o dan adran 32 o Ddeddf Cyllid Llywodraeth Leol 1992 mewn modd sy’n tramgwyddo cyfarwyddyd a roddir o dan adran 29, mae’r awdurdod i’w drin at ddibenion adran 30(8) o’r Ddeddf honno fel pe na bai wedi gwneud y cyfrifiadau sy’n ofynnol gan Bennod 3 o Ran 1 o’r Ddeddf honno.
34Dehongli adrannau 29 i 36
1
Yn adrannau 29 a 35, ystyr “caffaeliad neu warediad tir perthnasol” yw caffael neu waredu tir os yw’r gydnabyddiaeth am y caffaeliad neu’r gwarediad yn fwy na £150,000.
2
Yn is-adran (1) mae’r cyfeiriad at gaffael neu waredu tir yn cynnwys—
a
caffael neu roi neu waredu unrhyw fuddiant mewn tir,
b
ymrwymo i gontract i gaffael neu waredu tir neu i gaffael neu roi neu waredu unrhyw fuddiant mewn tir, ac
c
caffael neu roi opsiwn i gaffael unrhyw dir neu unrhyw fuddiant mewn tir.
3
Yn adrannau 29 a 35, ystyr “contract neu gytundeb perthnasol” yw—
a
unrhyw gontract, ac eithrio contract cyfalaf, y mae’r gydnabyddiaeth oddi tano yn fwy na £150,000 pan fo—
i
cyfnod y contract yn ymestyn y tu hwnt i’r dyddiad trosglwyddo, neu
ii
y caniateir ymestyn y cyfnod hwnnw y tu hwnt i’r dyddiad trosglwyddo o dan delerau’r contract,
b
unrhyw gontract cyfalaf y mae’r gydnabyddiaeth oddi tano yn fwy na £500,000, neu
c
unrhyw gytundeb fframwaith o fewn ystyr rheoliad 2(1) o Reoliadau Contractau Cyhoeddus 2006 (O.S. 2006/5) pan fo—
i
cyfnod y cytundeb fframwaith yn ymestyn y tu hwnt i’r dyddiad trosglwyddo, neu
ii
y caniateir ymestyn y cyfnod hwnnw y tu hwnt i’r dyddiad trosglwyddo o dan delerau’r cytundeb fframwaith.
4
Yn is-adran (3) ystyr “contract cyfalaf” yw contract y mae’r gydnabyddiaeth sy’n daladwy gan yr awdurdod sy’n uno mewn perthynas ag ef yn wariant cyfalaf at ddibenion Pennod 1 o Ran 1 o Ddeddf Llywodraeth Leol 2003 (cyllid cyfalaf).
5
Yn adrannau 29 a 35, ystyr “caffaeliad cyfalaf perthnasol” yw caffaeliad cyfalaf cyfranddaliadau neu gyfalaf benthyciad mewn unrhyw gorff corfforaethol y mae’r gydnabyddiaeth mewn perthynas ag ef yn fwy na £500,000, ac eithrio caffaeliad cyfalaf benthyciad pan fo—
a
caffaeliad y cyfalaf benthyciad yn fuddsoddiad at ddibenion rheoli materion ariannol yr awdurdod sy’n uno mewn modd darbodus, a
b
y buddsoddiad yn cael ei ychwanegu at restr swyddogol a gedwir gan awdurdod cymwys mewn gwladwriaeth AEE.
6
Yn is-adran (5) (ac yn yr is-adran hon)—
-
ystyr “awdurdod cymwys” (“competent authority”) yw awdurdod sy’n gyfrifol am gynnal y rhestr swyddogol mewn Gwladwriaeth AEE;
-
o ran “rhestr swyddogol” (“official list”)—
- a
mewn perthynas â’r Deyrnas Unedig, mae iddi’r ystyr a roddir i “official list” gan adran 103(1) o Ddeddf Gwasanaethau a Marchnadoedd Ariannol 2000, a
- b
mewn perthynas ag unrhyw Wladwriaeth AEE arall, yr ystyr yw’r rhestr gyfatebol a gedwir gan yr awdurdod cymwys yn y Wladwriaeth honno.
- a
7
Yn adrannau 29 a 35, ystyr “grant neu gymorth ariannol arall perthnasol” yw grant neu gymorth ariannol arall (ac eithrio benthyciad) o fwy na £150,000.
8
Yn adrannau 29 a 35, ystyr “benthyciad perthnasol” yw benthyciad o fwy na £150,000 pan fo—
a
cyfnod y benthyciad yn ymestyn y tu hwnt i’r dyddiad trosglwyddo, neu
b
y caniateir ymestyn y cyfnod hwnnw y tu hwnt i’r dyddiad trosglwyddo, o dan delerau’r benthyciad.
9
Yn adrannau 29 i 32 a 36, ystyr “penodedig” yw wedi ei bennu mewn cyfarwyddyd a roddir o dan adran 29.
35Dyfarnu a yw trothwyon ariannol wedi eu croesi
1
At ddiben dyfarnu a yw trothwy ariannol a nodir yn adran 34 wedi ei groesi—
a
yn achos caffaeliad neu warediad tir perthnasol, mae’r gydnabyddiaeth ar gyfer unrhyw gaffaeliad neu warediad tir arall sy’n ymwneud â’r un mater, neu fater o ddisgrifiad tebyg, a wneir gan yr awdurdod sy’n uno ar ôl 26 Ionawr 2015 (sef y diwrnod y cyflwynwyd y Bil ar gyfer y Ddeddf hon i Gynulliad Cenedlaethol Cymru) i ffurfio rhan o’r dyfarniad;
b
yn achos contract neu gytundeb perthnasol, mae’r gydnabyddiaeth o dan unrhyw gontract neu gytundeb arall sy’n ymwneud â’r un mater, neu fater o ddisgrifiad tebyg, yr ymrwyma’r awdurdod sy’n uno iddo ar ôl 26 Ionawr 2015 i ffurfio rhan o’r dyfarniad;
c
yn achos caffaeliad cyfalaf perthnasol, mae’r gydnabyddiaeth mewn perthynas â chaffaeliad cyfalaf cyfranddaliadau neu gyfalaf benthyciad yn yr un corff corfforaethol a wneir gan yr awdurdod sy’n uno ar ôl 26 Ionawr 2015 (ac eithrio caffaeliad pan fodlonir yr amodau a nodir ym mharagraffau (a) a (b) o adran 34(5)) i ffurfio rhan o’r dyfarniad;
d
yn achos grant neu gymorth ariannol arall perthnasol, mae swm unrhyw grant neu gymorth ariannol arall (ac eithrio benthyciad) a roddir gan yr awdurdod sy’n uno i’r un person ar ôl 26 Ionawr 2015 i ffurfio rhan o’r dyfarniad;
e
yn achos benthyciad perthnasol, mae swm unrhyw fenthyciad a roddir gan yr awdurdod sy’n uno i’r un person ar ôl 26 Ionawr 2015 i ffurfio rhan o’r dyfarniad.
2
Pan na fo’r gydnabyddiaeth neu unrhyw ran o’r gydnabyddiaeth mewn perthynas â thrafodiad ar ffurf arian, mae’r trothwyon a nodir yn adran 34 yn gymwys i werth y gydnabyddiaeth.
3
Wrth ddyfarnu a yw trothwy a nodir yn adran 34 wedi ei groesi, pan fo cwestiwn yn codi ynghylch gwerth y gydnabyddiaeth mewn perthynas â thrafodiad, a bod y personau o dan sylw yn methu â dod i gytundeb, at ddibenion y dyfarniad mae Gweinidogion Cymru i benderfynu ar y cwestiwn.
4
Caiff Gweinidogion Cymru, drwy reoliadau, roi ffigur gwahanol yn lle’r un a nodir am y tro yn is-adran (1), (3)(a) neu (b), (5), (7) neu (8) o adran 34.
36Canllawiau mewn perthynas â thrafodion, recriwtio etc.
1
Caiff Gweinidogion Cymru ddyroddi canllawiau—
a
ynghylch gweithrediad adrannau 29 i 35;
b
mewn perthynas ag unrhyw gyfarwyddyd a roddir o dan adran 29;
c
ar gyflawni gweithgareddau cyfyngedig;
d
ar benodi a dynodi personau i swyddi cyfyngedig.
2
Rhaid i awdurdodau sy’n uno ac unrhyw bersonau penodedig roi sylw i unrhyw ganllawiau a ddyroddir o dan is-adran (1).
3
Yn is-adran (1), mae i “gweithgaredd cyfyngedig” a “swydd gyfyngedig” yr ystyr a roddir iddynt yn adran 29.
Gofynion gwybodaeth
37Gofyniad ar awdurdod sy’n uno i ddarparu gwybodaeth i Weinidogion Cymru
Caiff Gweinidogion Cymru ei gwneud yn ofynnol i awdurdod sy’n uno ddarparu i Weinidogion Cymru unrhyw wybodaeth y mae Gweinidogion Cymru o’r farn ei bod yn briodol ei gwneud yn ofynnol ei darparu iddynt at ddibenion rhoi effaith i drosglwyddo swyddogaethau’r awdurdod sy’n uno i’r prif awdurdod lleol newydd ar gyfer y brif ardal newydd y mae ardal yr awdurdod sy’n uno i gael ei huno i’w chreu, neu fel arall mewn cysylltiad â hynny.
38Gofyniad ar awdurdod sy’n uno i ddarparu gwybodaeth i awdurdodau eraill
1
Caiff Gweinidogion Cymru ei gwneud yn ofynnol i awdurdod sy’n uno ddarparu i gorff perthnasol unrhyw wybodaeth y mae Gweinidogion Cymru o’r farn ei bod yn briodol ei gwneud yn ofynnol i’r awdurdod sy’n uno ei darparu i’r corff perthnasol at ddibenion rhoi effaith i drosglwyddo swyddogaethau’r awdurdod sy’n uno i’r prif awdurdod lleol newydd ar gyfer y brif ardal newydd y mae ardal yr awdurdod sy’n uno i gael ei huno i’w chreu, neu fel arall mewn cysylltiad â hynny.
2
Mae’r canlynol yn gyrff perthnasol—
a
unrhyw awdurdod arall sy’n uno y mae ei ardal i gael ei uno i greu’r un brif ardal newydd;
b
y pwyllgor pontio a sefydlwyd gan yr awdurdod sy’n uno ac awdurdod arall neu awdurdodau eraill sy’n uno;
c
yr awdurdod cysgodol ar gyfer y brif ardal newydd.
Darpariaethau eraill sy’n ymwneud â Phanel Annibynnol Cymru ar Gydnabyddiaeth Ariannol
39Ymestyn dros dro swyddogaethau Panel sy’n ymwneud â phenaethiaid gwasanaethau cyflogedig i brif swyddogion
1
Mae adran 143A o Fesur Llywodraeth Leol (Cymru) 2011 (swyddogaethau’r Panel mewn perthynas â chyflogau penaethiaid gwasanaethau cyflogedig) yn cael effaith mewn perthynas â chyflog ar gyfer gwasanaeth neu wasanaethau yn ystod y cyfnod perthnasol a delir i brif swyddog prif awdurdod lleol nad yw’n bennaeth gwasanaeth cyflogedig fel ag y mae mewn perthynas â chyflog a delir i’r pennaeth gwasanaeth cyflogedig hwnnw.
2
Yn is-adran (1)—
-
ystyr “y cyfnod perthnasol” (“the relevant period”) yw’r cyfnod sy’n dechrau â’r diwrnod y daw’r adran hon i rym ac sy’n dod i ben â 31 Mawrth 2020;
-
mae i ”pennaeth gwasanaeth cyflogedig” (“head of paid service”) a “cyflog” (“salary”) yr ystyron a roddir gan adran 143A(7) o Fesur Llywodraeth Leol (Cymru) 2011;
-
mae i “prif swyddog”, mewn perthynas â phrif awdurdod lleol, yr ystyr a roddir i “chief officer” yn adran 43(2) o Ddeddf Lleoliaeth 2011.
3
Caiff Gweinidogion Cymru ddyroddi canllawiau ynghylch arfer ei swyddogaethau o dan adran 143A o Fesur Llywodraeth Leol (Cymru) 2011 yn unol ag is-adran (1); ac wrth arfer y swyddogaethau hynny yn unol â’r is-adran honno rhaid i’r Panel roi sylw i unrhyw ganllawiau a ddyroddir o dan yr is-adran hon.
40Newidiadau i’r ddyletswydd i roi sylw i argymhellion y Panel ynghylch cyflogau
1
Mae adran 143A o Fesur Llywodraeth Leol (Cymru) 2011 (swyddogaethau’r Panel mewn perthynas â chyflogau penaethiaid gwasanaethau cyflogedig) wedi ei diwygio fel a ganlyn.
2
Ar ôl is-adran (3) mewnosoder—
3A
Ond caiff awdurdod perthnasol cymwys sydd wedi ymgynghori â’r Panel ynghylch gostyngiad arfaethedig mewn cyflog wneud y gostyngiad cyn derbyn argymhelliad gan y Panel os nad yw’r contract y mae’r cyflog yn daladwy oddi tano yn atal yr awdurdod rhag newid y cyflog ar ôl derbyn argymhelliad.
3B
Pan fo awdurdod perthnasol cymwys yn newid cyflog ei bennaeth gwasanaeth cyflogedig yn unol ag is-adran (3A) ac yn derbyn argymhelliad gan y Panel ynghylch y newid wedi hynny—
a
rhaid iddo ailystyried y cyflog, a
b
wrth wneud hynny, rhaid iddo roi sylw i’r argymhelliad.
3
Ar ôl is-adran (4) mewnosoder—
4A
Rhaid i’r Panel hysbysu Gweinidogion Cymru am bob argymhelliad y mae’n ei wneud o dan yr adran hon.
4
Ar ôl is-adran (5) mewnosoder—
5A
Rhaid i awdurdod perthnasol cymwys—
a
hysbysu’r Panel a Gweinidogion Cymru am ei ymateb i argymhelliad a wnaed gan y Panel ynghylch newid i gyflog ei bennaeth gwasanaeth cyflogedig cyn diwedd y cyfnod o 14 o ddiwrnodau sy’n dechrau â’r diwrnod y mae’r awdurdod yn penderfynu ar yr ymateb, a
b
peidio â newid y cyflog cyn—
i
diwedd y cyfnod o wyth wythnos sy’n dechrau â’r diwrnod y mae’r awdurdod yn hysbysu Gweinidogion Cymru o dan baragraff (a), neu
ii
os yw Gweinidogion Cymru, cyn diwedd y cyfnod hwnnw, yn hysbysu’r awdurdod na fyddant yn rhoi cyfarwyddyd i’r awdurdod o dan is-adran (5B), y diwrnod y derbynnir yr hysbysiad hwnnw.
5B
Os yw Gweinidogion Cymru yn ystyried bod ymateb awdurdod perthnasol cymwys i argymhelliad a wnaed gan y Panel ynghylch newid i gyflog yn golygu y bydd yr awdurdod yn talu (neu, o dan is-adran (3A), ei fod yn talu) cyflog sy’n anghyson â’r argymhelliad, caiff Gweinidogion Cymru—
a
cyfarwyddo’r awdurdod i ailystyried y cyflog, a
b
pennu yn y cyfarwyddyd erbyn pryd y mae’n rhaid i’r awdurdod wneud hynny.
41Aelodaeth y Panel
1
Mae paragraff 1 o Atodlen 2 i Fesur Llywodraeth Leol (Cymru) 2011 (aelodaeth y Panel) wedi ei ddiwygio fel a ganlyn.
2
Yn is-baragraff (1), yn lle “Pum” rhodder “Dim llai na 3, a dim mwy na 7,”.
3
Hepgorer is-baragraff (5) (cyflogeion awdurdodau lleol etc. heb eu hanghymhwyso rhag bod yn aelodau).
Amrywiol
42Arolwg o gynghorwyr ac ymgeiswyr na fu iddynt lwyddo i gael eu hethol yn gynghorwyr
1
Mae adran 1 o Fesur Llywodraeth Leol (Cymru) 2011 (dyletswydd i gynnal arolwg o gynghorwyr ac ymgeiswyr na fu iddynt lwyddo i gael eu hethol yn gynghorwyr) wedi ei diwygio fel a ganlyn.
2
Yn is-adran (2) (awdurdod lleol i gynnal arolwg ar ôl pob etholiad cyffredin), yn lle “ar ôl pob” rhodder “, neu drefnu i gynnal arolwg, mewn perthynas â phob”.
3
Ar ôl is-adran (3) mewnosoder—
3A
Yn achos etholiad cyffredin caniateir i arolwg gael ei gynnal—
a
yn llwyr ar ôl yr etholiad cyffredin, neu
b
drwy ofyn i’r ymgeiswyr i gael eu hethol i swydd cynghorydd ateb y cwestiynau rhagnodedig cyn yr etholiad cyffredin a chrynhoi’r wybodaeth a ddarparwyd wedi hynny.
4
Yn is-adran (5) (dim dyletswydd i ddarparu gwybodaeth) yn lle “gynghorydd neu ymgeisydd na lwyddodd i gael ei ethol i swydd cynghorydd” rhodder “unrhyw unigolyn”.
5
Hepgorer adran (6) (awdurdod lleol i wneud trefniadau i wybodaeth gael ei darparu yn ddienw).
43Cynigion a gyflwynwyd cyn i Ran 3 o Ddeddf Llywodraeth Leol (Democratiaeth) (Cymru) 2013 gychwyn
Yn adran 74(2) o Ddeddf Llywodraeth Leol (Democratiaeth) (Cymru) 2013 (adolygiadau o dan Ran 4 o Ddeddf Llywodraeth Leol 1972 sy’n mynd rhagddynt ar adeg cychwyn Rhan 3 o Ddeddf Llywodraeth Leol (Democratiaeth) (Cymru) 2013), mewnosoder ar y diwedd “ac at ddibenion cynigion a gyflwynwyd i Weinidogion Cymru cyn yr adeg honno.”
Atodol
44Rheoliadau
1
Mae unrhyw bŵer gan Weinidogion Cymru i wneud rheoliadau o dan y Ddeddf hon yn arferadwy drwy offeryn statudol.
2
Ni chaniateir i reoliadau uno a rheoliadau o dan adran 10 neu 11 gael eu gwneud oni bai bod drafft o’r offeryn statudol sy’n cynnwys y rheoliadau wedi ei osod gerbron Cynulliad Cenedlaethol Cymru, a’i gymeradwyo drwy benderfyniad ganddo.
3
Mae offeryn statudol sy’n cynnwys rheoliadau o dan adran 24 neu 35(4) yn ddarostyngedig i’w ddiddymu yn unol â phenderfyniad gan Gynulliad Cenedlaethol Cymru.
45Dehongli
Yn y Ddeddf hon—
-
mae i “adolygiad cychwynnol” (“initial review”) yr ystyr a roddir gan adran 16(2);
-
mae i “awdurdod cysgodol” (“shadow authority”) yr ystyr a roddir gan adran 2(7);
-
mae i “awdurdod sy’n uno” (“merging authority”) yr ystyr a roddir gan adran 2(3);
-
ystyr “y Comisiwn” (“the Commission”) yw Comisiwn Ffiniau a Democratiaeth Leol Cymru;
-
mae i “dyddiad trosglwyddo” (“transfer date”) yr ystyr a roddir gan adran 2(8);
-
mae i “newidiadau canlyniadol perthnasol” (“relevant consequential changes”) yr ystyr a roddir gan adran 16(3);
-
ystyr “y Panel” (“the Panel”) yw Panel Annibynnol Cymru ar Gydnabyddiaeth Ariannol;
-
mae i “prif ardal” (“principal area”) yr ystyr a roddir gan adran 2(4);
-
mae i “prif ardal arfaethedig” (“proposed principal area”) yr ystyr a roddir gan adran 2(6);
-
mae i “prif awdurdod lleol” (“principal local authority”) yr ystyr a roddir gan adran 2(5);
-
mae i “pwyllgor pontio” (“transition committee”) yr ystyr a roddir gan adran 2(9);
-
mae i “rheoliadau uno” (“merger regulations”) yr ystyr a roddir gan adran 2(2);
-
mae i “trefniadau etholiadol” (“electoral arrangements”) yr ystyr a roddir gan adran 16(4);
-
mae i “yr ymgyngoreion mandadol” (“the mandatory consultees”) yr ystyr a roddir gan adran 19(3).
46Cychwyn
1
Daw adrannau 25 i 28 a 37 i 43 i rym ar ddiwedd y cyfnod o 2 fis sy’n dechrau â’r diwrnod y caiff y Ddeddf hon y Cydsyniad Brenhinol.
2
Yn ddarostyngedig i hynny, daw’r Ddeddf hon i rym drannoeth y diwrnod y caiff y Ddeddf hon y Cydsyniad Brenhinol.
47Enw byr
Enw byr y Ddeddf hon yw Deddf Llywodraeth Leol (Cymru) 2015.